In de kunstgeschiedenis is het portret al honderden jaren een geliefd genre. Ze komen in allerlei soorten en maten voor. Van alleen het gezicht, tot op de borst of helemaal ten voeten uit. Met een, twee of meer mensen, van meer dan levensgroot tot piepklein.
Van alle kanten
Portretten van gezichten zijn onder te verdelen aan de hand van de zijde waarop ze zijn afgebeeld. En face (recht van voren), en profil (van opzij) of รก trois quarts (deels van opzij en deels van voren). Die verschillende manieren zie je terug op De maaltijd der vrienden van Charley Toorop. De kunstenares heeft ook zichzelf hierop afgebeeld. Zij staat helemaal rechts in het midden.
Charley Toorop, De maaltijd der vrienden (1932). Museum Boijmans Van Beuningen.
Staatslieden, vorsten en vorstinnen willen er op hun portretten op hun voordeligst uitzien. Het portret bevestigt hun status en maatschappelijk aanzien. Vaak werden en worden zij daarom net een tikje mooier afgebeeld dan ze werkelijk zijn. De vrienden van Charley zien er misschien niet allemaal op hun voordeligst uit. Wat vind jij? Hoofd collecties van Museum Boijmans van Beuningen Jonieke van Es vertelt er meer over.
Groepsportret
De maaltijd der vrienden is een groepsportret. Alle figuren op het schilderij zijn herkenbaar afgebeeld. Een werk waarop de afgebeelde figuren niet herkenbaar zijn afgebeeld, of waarop niet-bestaande mensen staan, heet een figuurstuk.
De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn (1642) is misschien wel Nederlands beroemdste groepsportret. Alle personen zijn herkenbaar afgebeeld, maar niet allemaal zijn ze van kop tot teen te zien. Afhankelijk van de status van de figuren werden ze helemaal of gedeeltelijk afgebeeld. De kapitein, Frans Banninck Cock en zijn luitenant Willem van Ruytenburgh vragen alle aandacht; zij moesten dan ook het meeste geld aan Rembrandt betalen.
Rembrandt van Rijn, De Nachtwacht (1642). Rijksmuseum Amsterdam
Rembrandt heeft misschien ook een zelfportret in de Nachtwacht geschilderd. Als het zo is, dan heeft hij zichzelf goed verstopt. Sommigen menen hem in de figuur schuin linksboven de kapitein te herkennen. Je ziet net een oog en een klein deel van zijn muts.
In deze blogserie lees je over de belangrijkste termen uit de pas verschenen KijkWijzer met beeldende begrippen. Welke keuzes maken kunstenaars tijdens hun maak- en denkproces? Met deze kennis kijk je in het museum met een nieuwe blik naar beeldende kunst.
Meer zien en weten over de KijkWijzer? Lees hier deel 1. De KijkWijzer met beeldende begrippen is uitgegeven bij Uitgeverij LAMBO.